Definicja
Podstawowym objawem choroby Alzheimera jest otępienie, będące zespołem klinicznym, spowodowanym chorobą mózgu, zwykle przewlekłym lub postępującym, cechującym się zaburzeniami czynności poznawczych, takich jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, zdolność uczenia się, funkcje językowe oraz zdolność do porównywania, oceniania i dokonywania wyborów. Upośledzeniu czynności poznawczych towarzyszy zwykle zmniejszenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem i motywacją.
Epidemiologia
W Polsce na różne postaci otępienia choruje około 0,5 miliona osób, z czego połowę stanowią osoby chore na chorobę Alzheimera. Częstość występowania choroby Alzheimera rośnie z wiekiem i w przedziale wiekowym 65-85 lat podwaja się mniej więcej co 5 lat.
Przyczyny choroby Alzheimera
Przyczyny choroby Alzheimera nie są jednoznaczne. Wśród wielu czynników wymienia się uwarunkowania genetyczne, jak również: wiek, poziom wykształcenia (dłuższy okres nauki wiąże się z późniejszym wystąpieniem objawów klinicznych), samotne życie, brak kontaktów towarzyskich.
Zmiany patologiczne w chorobie Alzheimera prowadzą do odkładania się w mózgu nieprawidłowych złogów amyloidu zewnątrzkomórkowo i w ścianie naczyń mózgowych blaszki starczej oraz złogów wewnątrzkomórkowych, zwanych zwyrodnieniem włókienkowym. Wystąpienie tych złogów powoduje przedwczesną śmierć komórek nerwowych. W wyniku tego dochodzi do niedoboru acetylocholiny i innych neuroprzekaźników.
Objawy
U chorego stwierdzane są zaburzenia poznawcze różnego stopnia, zależnie od stopnia zaawansowania choroby. Choroba ma przebieg postępujący i trawa 8-20 lat.
Opis objawów klinicznych oraz przebieg choroby zawiera skala oceny pogorszenia stanu ogólnego, używana do określenia stopnia zaawansowania choroby:
| Stopień 1 | oznacza brak zaburzeń poznawczych |
| Stopień 2 | bardzo łagodne zaburzenia poznawcze |
| Stopień 3 | łagodne zaburzenia poznawcze |
| Stopień 4 | umiarkowane zaburzenia poznawcze |
| Stopień 5 | umiarkowanie głębokie zaburzenia poznawcze |
| Stopień 6 | głębokie zaburzenia poznawcze |
| Stopień 7 | bardzo głębokie zaburzenia poznawcze (ciężkie otępienie) |
Początkowo chory skarży się na pogorszenie pamięci, zapomina, gdzie położył dobrze znane przedmioty lub nie może sobie przypomnieć dobrze znanych nazw, jednocześnie nie ma trudności w pracy i kontaktach społecznych. Z czasem pojawiają się takie zaburzenia, jak:
| pogorszenie orientacji w aktualnych wydarzeniach |
| ubytki pamięci dotyczące wydarzeń z osobistej historii chorego |
| zaburzenia uwagi ujawniające się w czasie seryjnego odejmowania |
| zmniejszenie zdolności samodzielnego podróżowania i zarządzania własnymi finansami |
Dalszy rozwój choroby doprowadza do całkowitej utraty zdolności chorego do samodzielnej egzystencji. Chory nie może sobie przypomnieć ważnych faktów z odległej przeszłości, ma zaburzenia w ocenie czasu lub miejsca. Pamięta jedynie najważniejsze wydarzenia z przeszłości dotyczące samego siebie i innych osób. Pojawiają się trudności w myciu, ubieraniu i jedzeniu.
W końcowym okresie choroby występuje utrata wszystkich zdolności werbalnych, a chory staje się całkowicie uzależniony od opiekunów. Początkowo potrafi jeszcze wypowiedzieć kilka słów lub proste zdanie, ale tylko o przybliżonym znaczeniu. Później wydaje tylko pojedyncze dźwięki. Wymaga pomocy przy myciu i karmieniu, przestaje chodzić.
Dotychczas nie ma leczenia przyczynowego choroby Alzheimera i stosowane jest jedynie leczenie objawowe.
Przyczyny spadku masy ciała
Choroba Alzheimera i inne typy demencji prowadzą niejednokrotnie do spadku masy ciała. Istnieje wiele objawów i zachowań osób chorych, które sprzyjają temu zjawisku. Wraz ze starzeniem się organizmu pojawiają się zaburzenia smaku i węchu, które mogą się nasilać w różnych chorobach i na skutek przyjmowania niektórych leków. U osób z chorobą Alzheimera obserwuje się zarówno zmiany w odczuwaniu smaku, jak i w identyfikacji zapachów.
Spadek masy ciała w chorobie Alzheimera może być związany z utratą zdolności do samoobsługi. Kolejnymi czynnikami są zaburzenia zachowań związanych z jedzeniem. Cały proces związany z przyjmowaniem pożywienia jest skomplikowany i wymaga wielu czynności. Osoby chore mogą odmawiać spożywania żywności, przechowywać pożywienie pod policzkiem, nie prowadząc do jego połknięcia, zaciskać zęby podczas karmienia lub wypluwać jedzenie.
Zaburzenie zachowań przy jedzeniu mogą być bardziej subtelne, na przykład: zmienny apetyt, urojenia dotyczące pożywienia (np. przekonanie, że żywność jest trująca), duża dekoncentracja podczas trwania posiłku, zmiany w upodobaniach żywieniowych, problemy z połykaniem wynikające z dysfagii. Dodatkowo może występować niezdolność rozpoznania, co nadaje się do jedzenia (agnozja) i depresja.
Czynniki żywieniowe mające znaczenie
w przebiegu choroby Alzheimera
Wartość energetyczna diety
Badania na zwierzętach wykazują, że ograniczenie wartości energetycznej diety chroniło organizm przed zmianami neurodegeneracyjnymi, wpływało na spowolnienie procesu starzenia się, utrzymanie zdrowia i polepszenie pamięci. W badaniach populacyjnych zaobserwowano, że zmniejsza się ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera u ludzi przy mniejszej wartości energetycznej spożywanej diety.
